,,CGO podsjeća da se kritički orijentisan NVO sektor duže od deceniju zalagao da se ukine odredba po kojoj se daje takva moć ministrima, jer je to bio dokazano zloupotrebljavan resurs od strane političkih partija. To je potvrdila i ASK, kroz svoje mišljenje iz 2021. godine”, rekla je viša pravna savjetnica u Centru za građansko obrazovanje Snežana Kaluđerović.
Podsjeća da je ASK tada preporučila nadležnom ministarstvu da prilikom pripreme novog zakonskog teksta u ovoj oblasti izmijeni proceduru za izbor direktora obrazovno-vaspitnih ustanova tako da iste ne imenuje ministar, već da nadležnost izbora i razrješenja direktora bude jedna od nadležnosti školskog, odnosno upravnog odbora. Posebno imajući u vidu da su preko predstavnika u odborima zastupljeni interesi Ministarstva, a što je najvažnije i interesi zaposlenih u obrazovno-vaspitnim ustanovama, đaka i roditelja, te bi njihova odluka oslikavala najbolji interes škole, ističe Kaluđerović.
CGO cijeni da je vrlo važno da ASK ponovo izda takvo mišljenje, odnosno potvrdi ovaj raniji stav, a imajući u vidu nerezistentnost obrazovnog sistema na partijske uticaje i posljedice koje to nosi.
,,Uporno zagovaranje civilnog sektora i rijetkih političara koji su na ovo pitanje gledali bez lične koristi, ali i navedeno mišljenje ASK-a – doprinijeli su da konačno, prije oko godinu i po, budu izglasane izmjene i dopune koje su otvorile prostor za decentralizaciju i demokratizaciju ovog sistema”, rekla je Kaluđerović.
Dodaje da, nažalost, ,,to je svjesno i s lošom namjerom poništeno najnovijim izmjenama i dopunama ovog zakona koje su glasovima vladajuće većine, a na prijedlog grupe poslanika Pokreta Evropa sad (PES), usvojene tokom vanrednog zasijedanja u avgustu“.
,,I nakon što ih je predsjednik države argumentovano jednom vratio upravo navodeći gore pomenute razloge, nakon čega su ipak ponovo usvojeni u septembru 2024. godine”, navodi Kaluđerović.
CGO ukazuje da Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija privodi kraju rad na izmjenama i dopunama Opšteg zakona o obrazovanju, a nacrt teksta je objavljen na njihovom sajtu za javnu raspravu, zbog čega je donošenje ovog mišljenja hitno i neophodno.
,,Javni je interes da ASK da preporuku svojim mišljenjem predlagaču, kako postojeća loša rješenja, koja stvaraju istinske i razarajuće rizike od urušavanja integriteta i korupcije, ne bi ostala na snazi”, kazala je Kaluđerović.
Nedavno je na inicijativu Pokreta Evropa sad u Skupštini izmijenjen Opšti zakon o obrazovanju i vaspitanju, te je ukinuto rješenje da školski odbori biraju direktore škola. Vratilo se ono staro – da ga ubuduće bira ministar, odnosno ministarka. Dio stručne javnosti i poslanici su kritikovali rješenje, navodeći da se otvara prostor za politizaciju sistema. Ministarka prosvjete, nauke i inovacija Anđela Jakšić-Stojanović saopštavala je da neće biti političkog uticaja prilikom izbora direktora. Objašnjavala je da će se donijeti pravilnik kojim se reguliše postupak i način izbora, kao i transparentnost u sprovođenju kompletne procedure. Svi kandidati, pod jednakim uslovima, prolaze pisano testiranje, koji se prvi put uvodi u proceduru izbora direktora, a zatim usmeni intervju pred komisijom koju formira Ministarstvo prosvjete, nauke i inovacija.
Međutim, predstavnici nevladinog sektora ne odustaju od stava da to nije dobar pristup. Ranije je njihova predstavnica, koja je članica radne grupe Ministarstva koja se bavi izmjenama Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju, najavila da će tražiti da se koriguje rješenje. Smatraju da je bolje školski odbori da ih biraju, uz određena unapređenja zakona ili da se pronađe neko treće rješenje. Nije im prihvatljivo da ministar bira direktore.
Školskim odborima je oduzeta uloga izbora direktora, jer se u praksi ispostavilo da su ta tijela – štitila direktore. Broje se primjeri da direktori nijesu smjenjivani uprkos tome što je prosvjetna inspekcija tražila da se to učini, jer su evidentirali da su radili mimo zakona.
Članovi školskih odbora, prema Zakonu o sprečavanju korupcije, više nemaju status javnih funkcionera, saopšteno je prekjuče iz Agencije za sprečavanje korupcije.
Već duže vrijeme se tražilo od nadležnih da regulišu status članova školskih odbora, a nakon što je uvedena novina da moraju da prijavljuju svoju imovinu, jer su javni funkcioneri. Ta obaveza je uslijedila nakon što je donešen novi zakon koji ih je obavezao da biraju i razrješavaju direktore škola. Pritužbe u javnosti su objelodanjivane učestalo, da se dolazilo do situacija da su članovi počeli i masovno da odstupaju sa tih pozicija, jer nijesu željeli da prijavljuju imovinu. Komentarisalo se da imaju previše odgovornost, a da posao koji obavljaju nije ni plaćen.
Preporučeno
Iz Agencije su saopštili da je nakon posljednjih izmjena Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju jasno definisano da članovi školskih odbora nijesu izabrana, imenovana niti postavljena lica, što znači da ne potpadaju pod regulative iz člana 3 Zakona o sprečavanju korupcije.
Video