To se između ostalog navodi u izvještaju Međunarodnog foruma za demokratske studije, pri Nacionalnoj zadužbini za demokratiju (NED) – američkoj nevladinoj organizaciji koja sarađuje sa civilnim sektorom širom svijeta, uključujući i Crnu Goru.
Autorka izvještaja izvršna direktorka MANS Vanja Ćalović Marković, zvanično ga je predstavila u utorak, na virtuelnom skupu pod nazivom ,,Borba protiv autoritarnog uticaja na Zapadnom Balkanu: Crna Gora kao probni slučaj“.U izvještaju se ističe da autoritarni akteri pokušavaju da uruše demokratske standarde i prakse ne samo u Crnoj Gori nego i širom regiona Jugoistočne Evrope u kojem, ,,uprkos prodemokratskom i evroatlantskom stavu većine vlada”, i dalje postoje etničke podjele i rasprostranjena korupcija koju autoritarni režimi koriste da se inflitriraju u političke sisteme zemalja u regionu.
Lideri širom regiona intenzivirali su napade na nepristrasne medije, nezavisne institucije, civilni sektor… Integracija u EU nažalost gubi privlačnost kako mnogi ljudi širom regiona shvataju da, osim ako se nešto ne promijeni, EU predstavlja daleki san. Strani neliberalni
,,Kremlj pokušava da utiče na parlamentarne izbore u Crnoj Gori podrškom proruskim političkim grupama, kao što je Demokratski front. Srbija jača taj uticaj finansiranjem prosrpskih političkih stranaka, kupovinom crnogorskih medija i uspostavljanjem srpskih kulturnih institucija koje jačaju stavove usklađene sa Kremljom“, kazala je Ćalović Marković prenosi VoA.
Prema njenim riječima Kina takođe koristi korupciju u Crnoj Gori, kao i nepovoljne ugovore o kreditima, i sebe predstavlja kao benignu ekonomsku silu usredsređenu na ekonomsku, naučnu i kulturnu saradnju – dok istovremeno jača svoj politički uticaj.
U izvještaju se upozorava da kombinovani uticaj Rusije, Kine i Srbije – ,,koja je sve više autokratska” – predstavlja ogroman izazov za aspiracije Crne Gore da se pridruži Evropskoj uniji, ali i za zdravlje njene demokratije.
Ruski uticaj
Rusija je, kako se navodi u izještaju, tokom istorije pokušavala da vrši uticaj na Balkanu, koristeći bliske kulturološke, vjerske i istorijske veze.
U izvještaju se naglašava i na jačanje političkih veza Kremlja i proruskih aktera u Crnoj Gori, ali i stranaka među kojima je bivši proruski Demokratski front (sada dio koalicije Za budućnost Crne Gore) krajem 2015. i tokom 2016. godine. Koalicija ,,Za Budućnost Crne Gore” dio je aktuelne vladajuće većine u Crnoj Gori, a jedan od njenih lidera Andrija Mandić je predsjednik parlamenta. Ta koalicija osvojila je oko 15 odsto glasova na parlamentarnim izborima 2023. i može se smatrati proruskom, jer postoje dokazi da je finansirala Moskva.
Napominje se da je DF potpisao sporazume o saradnji sa vladajućom Jedinstvenom Rusijom, te da su njeni lideri takođe posjećivali Moskvu.
O vezama DF sa ruskim izvorima finansiranja, 2022. godine obavještavali su i izvori iz američke vlade. Iz Demokratskog fronta su ti navodi odbačeni. Parlamentarne izbore 2016. godine, podsjeća se u izvještaju, potresle su i optužbe o pokušaju puča za koji su bili optuženi lideri DF-a Mandić i Milan Knežević, dvojica Rusa i više srpskih državljana. Optuženi su u ponovljenom postupku oslobođeni optužbi.
Dvostruka uloga Srbije
U izvještaju se navodi i dvostruka uloga Srbije u Crnoj Gori – kao nezavisnog aktera sa sopstvenim interesima da utiče na crnogorsku politiku, ali i zemlje koja jača ruski uticaj, širenjem narativa Kremlja.
,,Interesi Srbije i Rusije se preklapaju kada je riječ o uticaju na Crnu Goru… Primijetili smo da su Rusija, a zatim i Srbija, koristile iste strukture, ne samo političke već i kada je riječ o organizacijama u civilnom sektoru i drugim entitetima. Kapacitete koje je Rusija razvila 2016. godine, Srbija je dodatno nadogradila”, navela je na skupu u utorak Ćalović Marković.
Srbija je, kako se navodi u izvještaju, preko posredničkih kompanija kupovala i prodavala reklamni prostor uoči izbora u Crnoj Gori, dok ima izvještaja da ,,značajni dugovi povezani sa tim ugovorima nisu plaćeni iz zvanično registrovanih izvora, što je pokrenulo pitanja u pogledu potencijalno nelegalnog stranog finansiranja”.
Navodi se da je Demokratski front 2020. godine zakupio reklamni prostor na televiziji iz Srbije (koja svoj program emituje i u Crnoj Gori), preko jedne crnogorske posredničke kompanije, ali da nije otkriveno koliko je za to plaćeno niti sa kojeg bankovnog računa.
DF je takođe naveden kao jedan od dva politička entiteta koji su na ,,parlamentarnim izborima 2016. godine kupili reklamni prostor vrijedan više od 370.000 eura preko jedne posredničke kompanije sa sjedištem u Beogradu”.
U izvještaju se navodi i da je Vlada Srbije uložila milone eura u kulturne centre za sprsku manjinu u Crno Gori i podršku drugim udruženjima, da kontroliše telekomunikacionu strukturu u zemlji, a da su medijski konglomerati iz Beograda proširili vlasništvo nad crnogorskim medijima što ,, održava višestruki pristup vršenju srpskog stranog uticaja”.
Kao ključna sredstva za širenje uticaja Srbije i Rusije identifikovane su i društvene mreže, ali i Srpska pravoslavna crkva (SPC) u Crnoj Gori čija je uloga na političkoj sceni, navodi Ćalović Marković postala izuzetno važna poslije izbora 2020. godine i kraja dugogodišnje vladavine DPS-a.
Širenje uticaja Kine
U Crnoj Gori, prema navodima izvještaja Međunarodnog foruma za demokratske studije, Kina takođe vrši uticaj uglavnom kroz ekonomske kanale, često koristeći korupciju među političkim elitama.
Podsjeća se da je Crna Gora 2014. godine sklopila ugovor sa kineskom kompanijom ,,China Road and Bridge Corporation” (CRBC) o izgradnji prve dionice puta Bar – Boljare, i od kineske banke Eksim uzela kredit od 944 miliona dolara. Dionica puta je poslije više odlaganja i povećanja troškova izgradnje otvorena za saobraćaj 2022. godine.
Preporuke za borbu protiv stranog uticaja
U izvještaju se iznosi niz preporuka za rešavanje problema stranog uticaja u kojem bi civilni sektor imao ključnu ulogu. Između ostalog se preporučuje da se razvije sistem ranog upozorenja i utvrde planovi za otkrivanje i suzbijanje prijetnji od kampanja širenja štetnog uticaja, sajber napada, nelegalnog finansiranja ili političke manipulacije.
Civilni sektor, kako se naglašava, takođe bi trebalo da se zalaže za izbornu reformu čiji cilj je povećanje transparentnosti, integriteta i otvorenosti izbornog procesa, kao i sprečavanje stranog uticaja.
Zaključuje se i da bi nevladin sektor trebalo da sarađuje sa nezavisnim novinarima na rješavanju kompleksnog izazova razotkrivanja malignog stranog uticaja na više frontova.
Video