Formiranje nove vlade u Republici Srbiji je bio najvažniji događaj proteklih sedmica u regionu. Personalni izbor apsolutističkog vladara, koji već dvanaest godina – uz prećutnu, ali i eksplicitnu podršku Zapada vlada ,,Srbijom na istoku“ – bio je vrlo jasan: nova srpska vlada je kompilacija pouzdanih i poslušnih kadrova, partijskih vojnika, među kojima ima, i bez onoga ,,navodno“, ljudi bliskih inostranim (čitaj: ruskim) službama, ministara sa ,,crne liste“ Stejt departmenta. Kao i kadrova čiji raniji angažman i personalni profili, ni u vrlo maštovitoj interpretaciji, ne mogu biti dovedeni u bilo kakvu vezu sa evropskom orijentacijom Srbije i njene političke elite.

To nije smetalo – kao, uostalom, ni u brojnim ranijim slučajevima – ambasadoru SAD u Beogradu Kristoferu Hilu, a još manje Visokom predstavniku EU za vanjsku i bezbjednosnu politiku, Špancu Josepu Borelju, čije su nas čestitke srpskom rukovodstvu još jednom podsjetile na oštru i rastuću diskrepancu između diplomatskih projekcija sa evro-atlantskih strana s jedne, i surove srpske/balkanske realnosti, s druge strane.

Evropa i SAD u klin, Vučić u ploču. Ali – ima se smatrati da ta disonancija ne postoji – i da je Srbija, naročito kada se gleda iz vašingtonskih i briselskih daljina – ma koliko to surealno zvučalo – na evropskom putu!

SRPSKA POSLA I BALKANSKA AGENDA ZAPADA

Za objašnjenje tog ,,neobjašnjivog“ fenomena – tokom čijeg produženog trajanja je Srbija od EU dobila i dobija stotine miliona eura donacija – politički realisti, ali i visoki diplomatski predstavnici, pa i oni u Podgorici, razlog vide u – srpskim isporukama oružja Ukrajini.

Ako je to objašnjenje za kontinuirani stav Zapada koji mnogi zovu povlađivanjem Vučićevoj Srbiji – ono, bez obzira na svoju ciničnu sadržinu – daje osnovu za kakvu-takvu racionalizaciju tolerancije i podrške koju naši evroatlantski prijatelji daruju vlastima u Beogradu.

Dok se Srbiji gleda kroz prste – cijeli Zapadni Balkan trpi. Taj loši status quo je teško trpjeti, a još je teže na njega se navići. Srbija je, da ponovimo, zajednički imenitelj svih balkanskih kriza i konfrontacija.

Novi srpski premijer, g. Vučević, bez obzira na početne protokolarne kurtoazije prema Crnoj Gori u trosatnom ekspozeu u Skupštini Srbije, nije odolio iskušenju da se, u raspravi koja je uslijedila, opet izrekne u vezi Crne Gore.

Miloš Vučević

Crna Gora je, dakle, u tom viđenju poretka stvari, izgubljeni srpski izlaz na more. I da taj izlaz na more nekadašnje srpske vlasti nisu izgubile, Srbija bi se danas lakše borila ,,protiv otimanja Kosova“, koje tako ne zovu u zemlji Srbiji.

Na tu deja vu situaciju zvaničnici Izlaza na More nisu odgovorili.

,,Mudra“ taktika ćutanja zvanične Podgorice na provokacije, uvrede i prijetnje iz Beograda nije, naravno, nova stvar. Ona se mogla u puno navrata detektovati i godinama prije avgustovskih izbora 2020. Jedini izuzetak, u tom dugom i neprijatnom nizu, sjetićemo se, predstavlja proglašenje ambasadora Srbije V. Božovića za nepoželjnu osobu. (Nota bene: Ni toga ne bi bilo – da nije bilo ponovljene intervencije tadašnjeg predsjednika Đukanovića prema tadašnjem ministru vanjskih poslova.)

AMANDMANI NA SUVERENITET I NEZAVISNOST

Čestitku Beogradu je poslao premijer Spajić, uobičajenim udvoričkim floskulama, na što je dobio promptnu reakciju sa srpske strane: Srbija cijeni izraze prijateljstva sa visoke crnogorske adrese, ali Crna Gora to treba da pokaže na djelu?! Crnogorsko ,,djelo“ se tiče odnosa prema Kosovu i prema Rezoluciji UN o genocidu u Srebrenici.

Tu je poruku, sva je prilika, zvanična Podgorica odmah shvatila. Ili je samo puka koincidencija da je baš tada uslijedilo – ničim izazvano – iznenađenje u vidu dva ,,amandmana“ na finalni nacrt dokumenta na Ist Riveru, u čiju je kompromitaciju i negaciju srpska država uložila ogromnu energiju – od specijalnog diplomatskog tima koji već duže boravi u Njujorku, preko razgranate mreže lobista, pa sve do totalnog medijskog presinga.

Za činjenicu da Rezolucija UN ne pominje ni Srbiju, ni srpski narod, niti ima bilo kakve asocijacije na „kolektivizaciju“ krivice – PES uopšte ne mari. Njihove objave ponavljaju prizemnu propagandu, koja je, u iskazu, sublimat ostrašćenih radikalskih/naprednjačkih saopštenja i prepoznatljivog BIA vokabulara. PES pozicija je jednostavna: koga briga što u Rezoluciji piše, to naši glasači ne čitaju! Uzalud su poruke iz Bosne i Hercegovine – od majki Srebrenice do Memorijalnog centra u Potočarima – stari režim je kriv, a u Srebrenici se dogodio ,,užas“. To je eufemizam koji PES koristi za genocid: užas.

Činjenica da su i premijer i ministar vanjski – do prije nekoliko dana – odbijali da uopšte govore o Rezoluciji UN i o Srebrenici, populistički zagledani u sjajnu budućnost ekonomskih čuda, nije im smetala da ipak kažu, u prisustvu njemačkih domaćina tokom posjete Berlinu (Spajić), kako će Crna Gora na kraju glasati „za“. A onda su došli amandmani, čija sadržina ostavlja otvorene sve opcije – pa i onu da crnogorski predstavnik izađe iz plenarne sale UN u momentu kada se bude glasalo.

Tako su autentični i legitimni interesi Crne Gore, tobože nesporni i netaknuti, zamijenjeni jednom interpretacijom koja se odnosi, ne samo u teritorijalnom smislu, na dvije cjeline „srpskog sveta“. Izlaz na More je tu treća trećina, država bez koje ta ideja nema mnogo smisla. A nema ni izlaz na more, ako pogledamo na mapu.

„POSREDSTVOM SAD“

Stvari, u vezi ovih ,,amandmana“, za koje mvp Ivanović kaže da još nisu u cjelini formulisani, dok njegove partijske kolege u Skupštini i uzurpirani Javni servis tvrde su već gotova stvar, postale upravo zagonetne zbog dva dodatna momenta.

Prvi se odnosi na iskaz da se sve to čini uz posredovanje SAD. Američki izvori u Njujorku, ali ni ovdje, u Podgorici, to nisu bili u stanju da potvrde. Zašto bi Sjedinjene Države, jedna od zemlja kosponzora Rezolucije, bile potrebne u ovoj priči – ostaje nejasno.

Crna je Gora punopravna članica UN. Nikakvi joj posrednici nisu potrebni za komunikaciju sa Predsjedavajućim Generalne skupštine UN, ili sa bilo kojim drugim organom ili tijelom svjetske organizacije. Priča da bi SAD (teoretski raz-matrano, naravno) iskoristile Crnu Goru, koja ne želi ni da kosponzoriše Rezoluciju i koja iznosi krajnje pristrasne (na srpsku stranu, naravno) formulacije – koje nemaju veze sa finalnim ,,wordingom“ tog teksta – zvuči krajnje sumnjivo. I nelogično.

Vrijeme podnošenja ovih amandmana je takođe krajnje problematično. Veliko je pitanje da li je u ovoj fazi uopšte moguće izlaziti sa tom vrstom intervencije na tekst koji su kosponzori usaglasili.

NOVA BLAMAŽA ,,NOVE“ DIPLOMATIJE

Sve miriše na novu blamažu crnogorske diplomatije. Riba smrdi od glave – i ovo ne može biti greška nekog diplomate nižeg ranga.

Reakcije su, opet, odmah stigle iz Beograda. Novi ministar spoljnih poslova Srbije Marko Đurić je bio brutalan. Ovo je zakašnjelo, kazao je, i služi samo za unutrašnju upotrebu u Crnoj Gori.

Spajić i Ivanović (koji je otpravio jedan naizgled oštri odgovor srpskom kolegi) sada moraju da se suoče sa posljedicama svog neznanja i udvorišta srpskim interesima – ma odakle da im je ,,molba“/instrukcija za takve ,,amandmane“ stigla.

Milojko Spajić i Filip Ivanović

Dugo građena vanjsko-politička pozicija Crne Gore, uz sve probleme i promašaje (ne samo personalne) naše diplomatije je najozbiljnije dovedena u pitanje.

Odnos Spajićeve vlade prema Rezoluciji UN nije samo diplomatski fijasko. To je pokazatelj degradacije i urušavanja crnogorskog suvereniteta i nezavisnosti.

Amandmani – ko god da ih je pisao i na čije god ,,posredovanje“ računa aktuelna Vlada Crne Gore – ne mogu ispuniti prazninu koja svakim danom postaje sve veća i vidljivija.

Crna Gora dočekuje proslavu stotinu i pedesete godišnjice organizovane crnogorske diplomatije (Kancelarija Knjaževine Crne Gore, Cetinje, 1874) kao članica NATO i zvanično ozbiljni kandidat za članstvo u EU, ali i kao zemlja koja polako gubi svoj identitet i prepoznatljivost u regionu kojem pripada, ali, još i više, u međunarodnim odnosima. I kao – izlaz Srbije na more.

Nezavisnost kao prazna čaura bi bila najtužnije finale odluke građana Crne Gore iz maja 2006.